10 minlərlə göy cisimləri yer planetinə gələ bilər – Şamaxı Rəsədxanası – FOTO [AZ]
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasında səma aydın olduğu müddətdə hər gün müşahidə prosesi aparılır. Astronomlar rəsədxanada keçmişdən gələn işığı öyrənirlər, milyon il bundan qabaqkı işığı öyrənə-öyrənə gələcəyin elmini qururlar.
Yer kürəsində azot gübrəsini ilk dəfə astronomlar tapıb. Almazların qrafitdən əmələgəlməsi prosesini də metereoritin yerə düşməsi nəticəsində astronomlar öyrəniblər. Faktxeber.com məlumat verir ki, “Report”un əməkdaşları Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasında olub. Elm ocağından hazırlanan reportajı təqdim edirik.
Biz Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasına çatanda axşam idi. Öyrəndik ki, hava aydın olduğu üçün 2 metrlik teleskopda səma cismlərinin müşahidəsinə hazırlıq prosesi gedir. Rəsədxananın 5 km uzaqlığına qədər heç bir yaşayış yeri və obyektin olmaması səbəbindən səmanın möhtəşəm görüntüsü adamı heyran edirdi. Ulduzlar, bürclər, planetlər və süd yolu sanki toxuna biləcəyin qədər yaxın idi. Qeyd edək ki, 2 metrlik teleskopun güzgüsünün çəkisi 3.5, özünün çəkisi 85, hərəkət edən gümbəzinin çəkisi 200 tondur, turbanın uzunluğu, foks məsafəsi isə 9 metrdir. Bu teleskop rəsədxanaya 1964-cü ildə gətirilib.
Ulduzların “qan analizi”
Burada 4 nəfərlik heyət (texnik, elmi işçi, 2 yardımçı mühəndis) qalaktikaları müşahidə edirdi. Müşahidə prosesi ulduzların parlaqlığından asılıdır, yəni ulduz parlaq olanda proses bir neçə dəqiqə, parlaqlıq az olanda bir saata qədər də çəkə bilir. Öyrəndik ki, göy cisimləri yerə düşmədən də onun tərkibini öyrənmək mümkündür. Belə ki, müşahidə zamanı obyektin “spektr”i alınır, yəni müşahidə olunan obyektin işığı teleskopun qəbuledicisinin üzərinə düşür və həmin işıq rənglərə bölünür, alınan spektr xüsusi kompyuterdə xüsusi proqram vasitəsilə analiz edilir. Bu analizin nəticəsinə əsasən, qalaktikada hansı fiziki dəyişiklər getdiyini demək olur. Məsələn, qalaktikanın fırlanma sürətini, həmin qalaktikada hansısa partlayışın baş verib verməməsi, bizim qalaktikadan uzaqlaşma sürəti təyin oluna bilir. Xülasə, ancaq işıq vasitəsilə səma cismi haqqında bir çox məlumat almaq olar, necə ki, insan orqanizmi haqqında məlumatların çoxunu qan analizi vasitəsilə əldə olunur. Yeri gəlmişkən, rəsədxanaya kənardan baxmaq da maraqlıdır: kupon (gümbəz) açılır, teleskop hərəkət edir.
Bəxti gətirməyənlər
Rəsədxanada səma cisimlərini müşahidə etmək üçün işçilərin qrafiki qurulur. Müşahidə üçün isə hava yaxşı olmalıdır, əks halda işləmək olmur. Əgər işçi havanın tutqun olması səbəbindən işləyə bilmirsə, bu, ona əməlli-başlı problem yaradır. Çünki plandan kənara çıxmaq olmur.
İnsan gözündən 110 min dəfə çox işıq toplayan teleskop
Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasında 6 teleskop var, onların ən böyüyü 2 metr, ən kiçiyi 35 sm-dir. Hərəsinin özünəməxsus təyinatı var, böyük teleskop daha çox işıq toplayır. İnsan gözünün linzasının diametri 6 mm-dir, 2 metrlik teleskop insan gözündən 110 min dəfə çox işıq toplayır. Teleskop nə qədər böyük olsa kainatın daha ucqar yerlərində olan qalaktikaları görmək olur. Hazırda dünyada 8-10 metrlik teleskoplar var, hətta ingilislər və hindlilər 42 metrlik teleskop qurulması üzərində işləyirlər. Qeyd edək ki, Şamaxı rəsədxanasında teleskopa xidmət edən xüsusi qrup var, çünki texnikaya daim nəzarət olunmalıdır.
Ulduzlar yanmır və yerə düşmür…
Bəzən səmaya baxanda hansısa obyektin yanaraq aşağı endiyini görüb “aaa, ulduz düşdü” deyirik… Amma rəsədxanada öyrəndik ki, “insan vəfat edəndə onun ulduzu da sönür”, “göydən ulduz düşdü” kimi fikirlər yanlışdır, rəvayətdir. Belə bir reallıq yoxdur. Əslində ulduzların hərəkəti çox zəif olur, bəlkə min il ərzində onun yerini dəyişdiyi hiss oluna bilər, ya yox… Bizim gördüklərimiz isə kometlərdir, onlar Yer atmosferinə daxil olanda sürtünmə nəticəsində yanmağa başlayır, kiçiklər səmada yanıb yoxa çıxır, böyüklər isə bəzən gəlib yerə düşür. Kometlər Yer səthinə düşənlər müəyyən təhlükə törədə də bilər.
Göydə tam yanan cisimlər “meteor”, müəyyən hissəsi Yer səthinə düşənlər isə “meteorit” adlanır.
Bir gecə ərzində 10 minlərlə xırda göy cisimləri Yer planetinə gələ bilər.
Bir gecə ərzində 10 minlərlə xırda göy cisimləri Yer planetinə gələ bilər, onların sürəti bir saniyədə 5 min km-dən, 70 min km-ə qədər olur. Yəni həmin cisimlər bir saniyəyə Bakı şəhərinin yarısını qət edir.
Yupiter və Saturn kimi böyük planetlər Yer kürəsini böyük təhlükələrdən (komet, astereoritdən) qoruyur, onlar olmasa səma cisimləri Yer kürəsinə ciddi ziyan vurar.
Günəşdə partlayış olanda yer kürəsində ölümlərin sayı artır.
Günəşdə sentyabrın 6-da son 12 ilin ən güclü partlayışı olub. Günəşdəki həmin partlayış zamanı atılan maddənin sürəti saniyədə 1 200 km qeydə alınıb. Günəşdən atılan maddə bir sutkaya Yer kürəsinə çatıb, Yerin maqnit sahəsini deformasiya eləyərək planetimizdə müəyyən problemlər yaradıb.
Müsahibimiz, rəsədxananın direktor müavini Xıdır Mikayılov bildirdi ki, partlayış nəticəsində kommunikasiya xətlərinə zərər dəyməsə də, həmin gün Yer kürəsində ölümlərin sayı artıb.
Mənbə: faktxeber.com
Saytın məlumatlarından istifadə edərkən link ilə istinad mütləq vacibdir!
- Published in News of Azerbaijan, weNews, weUniverse
Marsda Morz əlifbası ilə məktub tapılıb [AZ]
NASA-nın mütəxəsisləri Marsın qumları üzərində Morz əlifbası ilə yazılmış bir neçə hərifə rast gəliblər.
Bildirilir ki, bu barədə “HIRISE” saytı məlumat yayıb.
Yazılmış hərifin şifrə edilməsi “Reconnaissance Orbiter” planetlərarası avtomatik stansiyası üçün quraşdırılan kameranın köməyi ilə mümkün olub.
Planetlər üzrə mütəxəsis Veronika Brey yazını şifrə edərək bu cümlələri qurub: “NEE NED ZB 6TNN DEIDEDH SIEFI EBEEE SSIEI ESEE SEEE!!”
Nöqtə və tire, tətbiq olunan Morz əlifbasına Marsın səthində əvvəllər də rast gəlinib, lakin bir qədər cənubda Şimal qütbü üzərində yerləşən qum təpədə bu yazılar daha aydın şəkildə özünü göstərir.
Mənbə: weislam.Az / Maide.Az
Saytın məlumatlarından istifadə edərkən link ilə istinad mütləq vacibdir!
- Published in weNews, weUniverse
Şamaxı Rəsədxanası: Günəşin səthində ləkələr yaranıb [AZ]
Bir neçə gün əvvələdək günəşin səthində ləkələr müşahidə olunmayıb. Artıq bu ləkələr yaranmağa başlayıb və onların sayı hazırda 23-ə bərabərdir. Bəzi hallarda Günəş ləkələrinin yaxınlığında alışma və bundan sonra plazma kütləsinin atılması halları qeydə alınır.
E.Babayev deyib: “Günəşlə yer arasındakı məsafə 150 milyon kilometrə yaxındır. Plazma kütlələrinin yerə çatması üçün vaxt lazımdır. Normal halda bu, üç günə, ən yüksək sürətdə isə 17-19 saata yerə gəlib çata bilər. Bu vaxtın kifayət qədər böyük olması imkan verir ki, texnoloji və bioloji sistemlər üçün qabaqlayıcı tədbirlər görülsün”.
Mənbə: AzərTAc
Saytın məlumatlarından istifadə edərkən link ilə istinad mütləq vacibdir!
- Published in weNews, weUniverse
Cassini End of Mission [EN]
Cassini program manager at JPL, Earl Maize, left, and spacecraft operations team manager for the Cassini mission at Saturn, Julie Webster embrace after the Cassini spacecraft plunged into Saturn, Friday, Sept. 15, 2017 at NASA’s Jet Propulsion Laboratory in Pasadena, California.
Click on image to see original version
Cassini program manager at JPL, Earl Maize, left, and spacecraft operations team manager for the Cassini mission at Saturn, Julie Webster embrace after the Cassini spacecraft plunged into Saturn, Friday, Sept. 15, 2017 at NASA’s Jet Propulsion Laboratory in Pasadena, California. Since its arrival in 2004, the Cassini-Huygens mission has been a discovery machine, revolutionizing our knowledge of the Saturn system and captivating us with data and images never before obtained with such detail and clarity. On Sept. 15, 2017, operators will deliberately plunge the spacecraft into Saturn, as Cassini gathered science until the end. The “plunge” ensures Saturn’s moons will remain pristine for future exploration. During Cassini’s final days, mission team members from all around the world gathered at NASA’s Jet Propulsion Laboratory, Pasadena, California, to celebrate the achievements of this historic mission. Photo Credit: (NASA/Joel Kowsky)
Source: NASA
For permission content from this site must be hyperlinked when used!
- Published in weScience, weUniverse
Long Way From Home [EN]
This picture of a crescent-shaped Earth and Moon – the first of its kind ever taken by a spacecraft – was recorded Sept. 18, 1977, by NASA’s Voyager 1 when it was 7.25 million miles (11.66 million kilometers) from Earth. The moon is at the top of the picture and beyond the Earth as viewed by Voyager
Source: NASA
For permission content from this site must be hyperlinked when used!
- Published in weScience, weUniverse
NASA Announces Cassini End-of-Mission Media Activities [EN]
Updated at 5:00 p.m. EDT on Sept. 12, 2017
On Sept. 15, NASA’s Cassini spacecraft will complete its remarkable story of exploration with an intentional plunge into Saturn’s atmosphere, ending its mission after nearly 20 years in space. News briefings, photo opportunities and other media events will be held at NASA’s Jet Propulsion Laboratory (JPL) in Pasadena, California, and will air live on NASA Television and the agency’s website.
Launched in 1997, Cassini arrived in orbit around Saturn in 2004 on a mission to study the giant planet, its rings, moons and magnetosphere. In April of this year, Cassini began the final phase of its mission, called its Grand Finale — a daring series of 22 weekly dives between the planet and its rings. On Sept. 15, Cassini will plunge into Saturn, sending new and unique science about the planet’s upper atmosphere to the very end. After losing contact with Earth, the spacecraft will burn up like a meteor. This is the first time a spacecraft has explored this unique region of Saturn — a dramatic conclusion to a mission that has revealed so much about the ringed planet.
Cassini flight controllers will monitor the spacecraft’s final transmissions from JPL Mission Control. Interviews with mission engineers and scientists will be available for media.
Cassini Media Events and Schedule
(The NASA TV news conferences will be available on the agency’s website, and times and details are subject to change).
Tuesday, Aug. 29
NASA held a media teleconference on Aug. 29 to preview activities during Cassini’s final two weeks. The event, which is archived, included these panelists:
- Curt Niebur, Cassini program scientist, NASA Headquarters, Washington
- Earl Maize, Cassini project manager, JPL
- Linda Spilker, Cassini project scientist, JPL
Wednesday, Sept. 13
- 1 p.m. EDT — News conference from JPL with a detailed preview of final mission activities (also available on NASA TV and online). Panelists will include:
- Jim Green, director of Planetary Science, NASA Headquarters, Washington
- Earl Maize, Cassini project manager, JPL
- Linda Spilker, Cassini project scientist, JPL
- Hunter Waite, team lead for Cassini’s Ion and Neutral Mass Spectrometer, Southwest Research Institute, San Antonio
- 11:30 a.m. and 2:30 p.m. PDT — Media tours of Mission Control (each group tour will last at least half an hour)
Thursday, Sept. 14
- 10 a.m. to 3 p.m PDT — NASA Social — onsite gathering for 30 pre-selected social media followers (JPL-accredited media may also attend). Events will include a tour, and a speaker program from 1 to 2 p.m. PDT that will be carried on NASA TV and online.
- 11:30 a.m. and 2:30 p.m. PDT — Media tours of Mission Control (each group tour will last at least half an hour)
- About 8 p.m. PDT — Final downlink of images expected to begin (posted online at https://saturn.jpl.nasa.gov/galleries/raw-images/)
Friday, Sept. 15: End of Mission
- 7 to 8:30 a.m. EDT — Live commentary on NASA TV and online. In addition, an uninterrupted, clean feed of cameras from JPL Mission Control, with mission audio only, will be available during the commentary on the NASA TV Media Channel and on Ustream.
- About 8 a.m. EDT — Expected time of last signal and science data from Cassini
- 9:30 a.m. EDT — Post-mission news conference at JPL (on NASA TV and online). Participants include:
- Thomas Zurbuchen, associate administrator for the Science Mission Directorate, NASA Headquarters, Washington
- Mike Watkins, center director, JPL
- Earl Maize, Cassini project manager, JPL
- Linda Spilker, Cassini project scientist, JPL
- Julie Webster, spacecraft operations chief, JPL
Source: NASA
For permission content from this site must be hyperlinked when used!
- Published in weUniverse
Cassini probe burned in the atmosphere of Saturn [EN]
Launched almost 20 years ago, the Cassini probe burned in the atmosphere of Saturn. Scientists hope that in the last moments of his “life” Cassini sent to Earth data that will reveal the secrets of the atmosphere of Saturn.
Red lines on the surface of the icy moon of Tethys.
Rings of Saturn “C” and “B” in the infrared spectrum.
The two largest satellites of Saturn are the fiery Titan and the icy Rhea.
Dazzling Saturn.
The satellite Enceladus sits behind Saturn.
“Rose”. A polar storm with a diameter of 2 thousand kilometers.
Titan on the background of Saturn.
Dion on the background of Saturn.
The Enceladus satellite, whose surface tells of great geological activity.
Source: NASA
For permission content from this site must be hyperlinked when used!
- Published in weUniverse
Good Old Summer Time [EN]
Saturn’s northern hemisphere reached its summer solstice in mid-2017, bringing continuous sunshine to the planet’s far north.
The solstice took place on May 24, 2017. The Cassini mission is using the unparalleled opportunity to observe changes that occur on the planet as the Saturnian seasons turn.
This view looks toward the sunlit side of the rings from about 17 degrees above the ring plane. The image was taken with the Cassini spacecraft wide-angle camera on April 17, 2017 using a spectral filter which preferentially admits wavelengths of near-infrared light centered at 939 nanometers.
The view was acquired at a distance of approximately 733,000 miles (1.2 million kilometers) from Saturn. Image scale is 44 miles (70 kilometers) per pixel.
The Cassini mission is a cooperative project of NASA, ESA (the European Space Agency) and the Italian Space Agency. The Jet Propulsion Laboratory, a division of the California Institute of Technology in Pasadena, manages the mission for NASA’s Science Mission Directorate, Washington. The Cassini orbiter and its two onboard cameras were designed, developed and assembled at JPL. The imaging operations center is based at the Space Science Institute in Boulder, Colorado.
Source: nasa.gov
Credit: NASA/JPL-Caltech/Space Science Institute
For permission content from this site must be hyperlinked when used!
- Published in weUniverse
Yer kürəsinə təhlükəli asteroid yaxınlaşır [AZ]
Şənbə günü, iyunun 24-də, Yer kürəsinə potensial təhlükəli nəhəng asteroid yaxınlaşacaq.
Oxu.Az-ın xəbərinə görə, bu barədə Fobos nəşri məlumat yayıb.
Səma cisminin diametri 230 metr təşkil edir. Asteroid saatda 45 min kilomter sürətlə hərəkət edir və Yerdən üç milyon km məsafədə keçəcək.
Alimlər hesablayıblar ki, Yer kürəsi asteroidlə toqquşacağı təqdirdə Xirosima atılan atom bombasından sonra baş verən partlayışdan 300 dəfə güclü partlayış qeydə alınacaq.
Mənbə: oxu.az
For permission content from this site must be hyperlinked when used!
- Published in weNews, weUniverse
Unikal teleskop hazırlanacaq – ABŞ və Rusiya alimləri razılaşdı [AZ]
NASA unikal teleskopun hazırlanması üzrə rus alimləri ilə razılığa gəlib.
Bildirilir ki, Amerika Kosmik Agentliyi sınaqdan keçirmək məqsədilə maliyyələşdiriləcək 22 innovasiya proyektinin siyahısını təqdim edib. Əvvəllər ayrı-ayrı qruplara təklif edilmiş elmi proyektlərdən 15-i artıq ilk mərhələsindən keçib. Onların 9 aylıq fəaliyyəti üçün 125 min dollar ayrılıb.
İlk mərhələ üçün nəzərdə tutulmuş ideyalara NASA əməkdaşı rusiyalı alim Vçislav Turışevin layihəsi daxildir. “Kosmik teleskop” adlanan layihədə Günəş Yer Planetinin öyrənilməsi üçün cəzibə linzası kimi istifadə edilir. Layihə çərçivəsində naviqasiya aparatı ilə bağlı problemlər, cihazlarla idarəetmə məsələlərinin tam şəkildə həll olunması gözlənilir.
Unikal teleskop 600 astronomik nöqtəyə çıxış əldə edəcək.
Mənbə: metbuat.az
For permission content from this site must be hyperlinked when used!
- Published in weTechnology, weUniverse