Install this emergency update for Windows 10 [US]

Microsoft has released a patch for a critical vulnerability in one of the protocols used in Windows.

Microsoft first disclosed the security flaw earlier in March. The vulnerability sits in Windows’ server message block, or the so-called SMB, which allows the system to communicate with other devices on the network.

An attack on this vulnerability can lead to remote code execution on the computer, which basically means attackers can gain control over it.

The vulnerability is highly dangerous, rated critical, so we recommend installing the patch as soon as possible.

How to do it:

  • The patch will arrive at your computer through the standard Windows Update service. To check if it’s available, click on the Start button, then go to Settings -> Update & Security -> Windows Update.
  • If you don’t use Windows Update, download and install the patch directly from Microsoft’s website.
  • Learn more about this vulnerability in this post on our blog.

Source: Kaspersky news

For permission content from this site must be hyperlinked when used!

 

Read more
No Comments

Update Windows 7 on your PC

No security patches will be available for the OS from now on.

Microsoft has ended its support of Windows 7 as of January 14th. In terms of cybersecurity, that means your Windows 7 PC will continue to operate, but it won’t receive any updates or security patches, which close newly discovered vulnerabilities. Moreover, you won’t get any technical support from Microsoft for your Windows 7 PC.

What to do:

  • Switch to another OS if possible. You might choose Windows 10 (you can still switch free) or Linux — just make sure to enable proper and prompt vendor updates.
  • If you have to use Windows 7, be especially wary about any software you install. Avoid programs from unknown sources and update installed software regularly.
  • Security solutions can help you stay protected, at least partly. They won’t completely compensate for the lack of OS patches, but your Kaspersky Security Cloud will continue working smoothly on Windows 7.

Source: Kaspersky News

For permission content from this site must be hyperlinked when used!

 

Read more
No Comments

WhatsApp çoxdan gözlənilən “Dark Mode” fünksiyasını əlavə etdi [AZ]

Messenger, qaranlıq interfeys funksiyasını yeni bir yeniləmə ilə əlavə etdi

Təxminən bir ildir ki, mesajlaşma tərtibatçıları smartfonlar üçün WhatsApp interfeysinin qaranlıq versiyası üzərində işləyirlər. Və yalnız indi bu funksiya bütün istifadəçilər üçün əlçatan oldu.

Bu rejim bütün tətbiq interfeysini qaranlıq tonlarda rəngləyir. Bu funksiya, qaranlıqda gözün zədələnməsini azaltmağa imkan verir və eyni zamanda OLED displeyli smartfonlarda batareya ömrünə qənaət edir. Görünüşü təqdim edirik:

“Dark Mode” və ya qaranlıq rejimi necə aktivləşdirmək olar?

Android 10 və iOS 13 olan smartfonlarda, sistem parametrlərində müvafiq rejim aktivdirsə, qaranlıq rejim mövzu avtomatik olaraq aktivləşdirilir. Android 9 və daha yuxarı olan smartfonlar üçün bu rejim WhatsApp parametrlərində əl ilə açıla bilər.

Köhnə Android ilə smartfonlardakı qaranlıq WhastApp mövzusunu aktivləşdirmək üçün “Parametrlər” → “Söhbətlər” → “Mövzu” bölməsinə keçməlisiniz

Bundan əlavə, ən son WhatsApp yenilənməsinin smartfonunuzda mövcud olduğunu yoxlamaq lazımdır – bunun üçün Google Play tətbiq mağazasına və ya App Store-a getmək və tətbiqin yeni bir versiyasını yoxlamaq lazımdır.

Mənbə: weTechnology Team

Saytın məlumatlarından istifadə edərkən link ilə istinad mütləq vacibdir!

Read more
No Comments

WhatsApp Dark mode now available for iPhone and Android

We are very excited to update WhatsApp with the most requested feature from our users everywhere – dark mode.

Dark mode for WhatsApp offers a fresh look on a familiar experience. It’s designed to reduce eye strain in low light environments. And we hope it helps prevent those awkward moments where your phone lights up the room.

When designing dark mode we spent time researching and experimenting with a focus on two particular areas:

Readability: When choosing colors, we wanted to minimize eye fatigue and use colors that are closer to the system defaults on iPhone and Android respectively.

Information Hierarchy: We wanted to help users easily focus their attention on each screen. We did this by using color and other design elements to make sure the most important information stands out.

Users on Android 10 and iOS 13 can use dark mode by enabling it in system settings. Users on Android 9 and below can go into WhatsApp Settings > Chats > Theme > select ‘Dark’.

We hope everyone enjoys dark mode, which is rolling out in the coming days on the latest version of WhatsApp.

Source: WhatsApp

For permission content from this site must be hyperlinked when used!

Read more
No Comments

Fevralın 1-dən WhatsApp köhnə smartfonları dəstəkləməyəcək [AZ]

“WhatsApp” messencerinin tərtibatçıları köhnə mobil qurğuların dəstəyinin, planlaşdırıldığı kimi, dayandırılması haqqında məlumat veriblər. 2020-ci ilin fevralın 1-dən etibarən populyar mesajlaşma proqramı “Android 2.3.7” və “iOS 8” köhnə mobil əməliyyat sistemlərinin idarəetməsi altında işləyən smartfon və planşetləri dəstəkləməyəcək.

“planet-today.ru” saytına istinadən xəbər verilir ki, messencerin problemsiz istifadəsi üçün “Android 4.0.3” və ya “iOS 9” versiyaları lazım olacaq. “WhatsApp” messenceri “KaiOS 2.5.1” sistemli aparatlarda işləyəcək.

Mənbə: ICTnews

Saytın məlumatlarından istifadə edərkən link ilə istinad mütləq vacibdir!

Read more
No Comments

Alimlər toxunuşlara reaksiya verən süni dəri hazırlayıblar [AZ]

Kanadanın Toronto Universitetinin alimləri hidrogeldən toxunuşlara, istiliyə və başqa manipulyasiyalara reaksiya verən süni dəri hazırlayıblar. Material daşınan elektronika, yumşaq robot və başqa qurğuların hazırlanmasında tətbiq edilə bilər.

hightech.fm saytı xəbər verir ki, süni dərinin istehsalı ucuzdur, tamamilə biouyğundur və asanlıqla dartılır. Sonuncu xüsusiyyət onu əsl dəriyə bərkitməyə imkan verəcək.

Qeyd edək ki, bundan əvvəl Münhen Texniki Universitetinin mühəndisləri toxunuşlara reaksiya verən sintetik dəri yaratmışdılar. Onlar həmin materialın köməyi ilə bütün “bədəni” süni dəri ilə örtülmüş ilk humanoid robot hazırlamışdılar.

Mənbə: AMEA

Saytın məlumatlarından istifadə edərkən link ilə istinad mütləq vacibdir!

Read more
No Comments

Samsung’s new Galaxy Book Flex and Ion laptops bring better designs to the lineup

More premium designs for Samsung’s premium laptops

Samsung has a pair of new laptops — the Galaxy Book Flex and Galaxy Book Ion — that will replace the company’s old Samsung Notebook 9 Pen and Notebook 9 models, respectively. Samsung is making some big changes on these laptops, both inside and out. There are the expected boosts in specs, of course, as well as very welcome redesigns that bring the two models more in line with the modern design language that Samsung introduced earlier this year with the Notebook 9 Pro.

The new Galaxy Books are Samsung’s first laptops to use QLED displays, which is the same display tech that the company uses on its line of high-end flat-screen TVs. Samsung says they should be brighter (with a maximum of 600 nitts using a special “Outdoor Mode” and up to 400 nitts regularly) and more color accurate than before.

Samsung’s new Galaxy Book Flex (left) and the old Notebook 9 Pen (right).

Both laptops also feature Intel’s latest 10th Gen chips: the convertible Galaxy Book Flex has 10nm Ice Lake processors, while the Galaxy Book Ion will have the 14nm Comet Lake chipsets based on the older architecture. Both laptops (in their 13- and 15-inch sizes) are certified as part of Intel’s Project Athena program, meaning you should get up to nine hours of real-world battery life.

The third big change is the inclusion of a new Wireless PowerShare touchpad that doubles as a full-fledged Qi wireless charger for any of your wirelessly charging gadgets. It’s an admittedly odd feature: you have to first enable the wireless charging mode with a keyboard combination, so it’s not as simple as just dropping your phone on top of the pad. And when you’re charging a device, you can’t use the touchpad at all, which limits the functionality of your laptop (unless you have an external mouse handy). Given that the rest of the laptops are made out of metal, the glass trackpad was the only place to put it. Plus, if you do desperately need to charge your Galaxy Watch Active 2 or AirPods, you’ll have the option.

Lastly, there are some changes to the S Pen that is included with the Galaxy Book Flex. It now has similar Air Action gestures to the Galaxy Note 10, allowing you to control your laptop with motion gestures using the stylus.

As for the actual designs, they’re big improvements on the old models. Like the Notebook 9 Pro, they’re all-metal designs, but Samsung’s ancient design style has finally been given the axe. Compare the new Galaxy Book Flex against the Notebook 9 Pen from last year, and it’s no contest. The bubbly-looking curved and corners are replaced with the sharper edges that it introduced earlier this year. There’s also far smaller screen bezels, which helps reduce the overall size of the laptop.

Better yet, Samsung has actually improved on its first attempt with these models. Where the Notebook 9 Pro looked like a MacBook Pro rip-off, the new Galaxy Book Flex, with its striking blue hues, finally looks like its own unique product.

Similarly, the non-touchscreen Galaxy Book Ion looks to stand out with a cleverly raised design that sees the back of the display prop up the keyboard slightly when opened. There’s also a nice blue accent strip on the back that helps it stand out from the crowd.

As for the rest of the specs: both laptops will come in 13-inch and 15-inch sizes, with up to 16GB of RAM and 1TB NVMe SSDs. (Although, as noted before, the folding Flex laptops will have Intel’s newer 10nm processors.) The 15-inch models will also have optional Nvidia MX250 external GPUs, although Samsung has yet to announce exact configurations for any of the laptops just yet.

There’s no word on pricing, although Samsung says that prices should be within the same ballpark as the Notebook 9 Pen and Notebook 9 clamshell laptops that the new models will replace.

More curious is the release date, or lack thereof: Samsung only gave an “early 2020” window, which is puzzlingly far away from today’s announcement. Samsung also missed another Galaxy Book release date recently: the company’s ARM-powered Galaxy Book S was originally supposed to ship in September, and we still have no release date almost two months later.

Source: The Verge

  For permission content from this site must be hyperlinked when used!

Read more
No Comments

How to Optimize SSD for Faster Performance (Windows Tweaks)

Capacities of Solid State Drives are steadily rising, while prices continue to fall. It’s now common to find mid-range notebooks and desktop PCs with a decently sized SSD. All these new Solid State Drives replacing traditional platter based HDDs for everyday use will need to be optimized, and most users are probably not aware of the differences in setup procedures and regular maintenance for SSDs vs HDDs.

Disclaimer: This guide deals with making changes to the Windows Registry and other advanced system settings. PCHardwareHelp.com will not be responsible should you make any mistakes that cause damage to your Windows installation. Proceed with caution and at your own risk.

1. IDE vs AHCI Mode

Before installing Windows on a new SSD, you should first enter your motherboard’s BIOS and enable AHCI (Advanced Host Controller Interface) mode instead of IDE in the SATA controller’s configuration area if given the option (this would also be a good time to update the BIOS firmware before installing Windows). Older systems may not have this option, but most newer motherboards will support AHCI. If your BIOS is already setup for AHCI don’t touch a thing. IDE is typically the default option used when installing a normal HDD, so if making the switch this will need to be changed. Once AHCI is selected it will enable hot swapping and native command queuing, which should give you a nice performance boost of 10-15 percent over IDE mode. AHCI is supported in Vista and all Windows operating systems released after it.

Reminder: This step must be completed before installing the OS. The PC will fail to boot if you install in IDE mode and later try to change it to AHCI, forcing you to format and reinstall windows in the correct mode.

It is possible to enable AHCI mode on a current Windows 7 install in IDE mode if you don’t wish to do a fresh install. This will require making some changes via Regedit then entering your BIOS after rebooting and switching to ACHI mode. Here’s how to do it:

  1. Open the Run menu by hitting the Windows key + R.
  2. Type in Regedit and hit enter to enter the registry navigator.
  3. First, navigate to HKEY_LOCAL_MACHINE\System\CurrentControlSet\services\iaStorV and modify the REG_DWORD Start from 3 to 0 by right-clicking it and hitting modify.
  4. Now navigate to HKEY_LOCAL_MACHINE\System\CurrentControlSet\services\msahci and follow the same procedure of modifying the Start value to 0.
  5. After those two changes are made to Regedit you must reboot your PC, enter the BIOS, and switch from IDE to AHCI mode. Now you’re done!

2. Confirm TRIM is Running

The purpose of TRIM is to allow the Operating System to communicate to the SSD that a block of data is no longer needed or being used by the file system (garbage collection). If TRIM is not functioning you may notice a drop in performance. TRIM is supported in Windows 7 and 8, but not Vista. Follow these steps to verify that TRIM is installed and working properly:

  1. Search for cmd in Windows search.
  2. Once the Cmd program is displayed in the search right click it and select Run as Administrator.
  3. Now type in this line without quotes and hit Enter: “fsutil behavior query DisableDeleteNotify”

If TRIM is running it will return DisableDeleteNotify=0, or DisableDeleteNotify=1 if TRIM is not functioning.

3. Avoid and Disable Disk Defragmenter

Disk Defragment should never be run on a SSD. Fortunately, the default setting for Windows 7 and 8 (but not Vista) for a SSD is to disable the disk defragmentation scheduling utility because it is simply not needed for a Solid State Drive. All running the disk defragmenter on a SSD will accomplish is adding additonal wear and tear by increasing number of writes, thus decreasing the expected lifespan of your SSD.

If you are running Vista and need to disable the disk defragmentation utility or just want to verify it isn’t running in Windows 7 or 8, follow these steps:

  1. Type dfrgui into Windows Search and open Disk Defragmenter.
  2. Select your SSD from the list of devices and hit Configure Schedule.
  3. Uncheck Run on a schedule if checked to disable disk defragmenter from running automatically.
  1. Type cmd into Windows Search. Right-click on command prompt and select Run as Administrator.
  2. Now type in powercfg -h off and hit Enter to disable hibernation.

4. Disable Indexing Service/Windows Search

The indexing service in Windows is implemented to make the search function perform faster by storing an index of file locations. The service was designed to improve search performance when using a mechanical HDD, but the quick response times of SSDs make this service obsolete and unnecessary. Indexing is also another service that makes multiple small writes to a storage drive any time a file is created, changed, or removed. It’s wise to disable this service if you wish to avoid unnecessary wear to the SSD.

  1. Click Start and open Computer.
  2. Find the SSD you would like to disable indexing service on, right-click it and choose Properties.
  3. Uncheck the box next to Allow files on this drive to have contents indexed in addition to file properties.

5. Enable Write Caching for SSDs

Write caching can improve performance of both SSDs and HDDs. It’s usually enabled by default, but if not here’s how to turn it on:

  1. Right-click Computer and select Properties.
  2. Click Device manager on the left then expand Disk drives.
  3. Find your SSD, right-click it, hit Properties and go to the Policies tab.
  4. Make sure Enable write caching on the device is checked and hit Ok.

Write-cache Buffer Flushing

Double check to make sure the box next to “Turn off Windows write-cache buffer flushing on the device” is not checked. Having this option selected will put your filesystem and any important data stored on the drive at risk in the event of any external interruptions such as power failures. With that said, if you are not concerned about data integrity and only want the fastest SSD performance possible, enabling this option may provide the speed boost you crave. I say may because this seems to vary from drive to drive and system to system (Intel recommends to not disabling write-cache buffer flushing on their drives). Benchmark your SSD with it enabled and disabled to determine if it provides any benefit.

6. Update Drivers and Firmware for Your SSD

The software that comes bundled with most PC hardware (SSDs included) is usually outdated, so get into the habit of checking the manufacturers website to download the newest drivers and firmware updates. This applies to every component in the PC, especially your motherboards chipset drivers as they can have a huge impact on SSD speed and reliability.

7. Optimize or Disable Page File for SSDs

Yet another feature that makes numerous writes to a SSD that could potentially lessen lifespan. There is a lot of debate about whether page file should be used or not. My personal recommendation is to keep it enabled as a page file is required for the system to create memory and kernel dumps. Another solution is to move your page file to a seperate drive if you have one available.

To move page file onto a secondary drive:

  1. Right-click Computer and select Properties.
  2. Click Advanced system settings in the left pane.
  3. Select the Advanced tab and under the Performance section, click Settings…
  4. Choose the Advanced tab and click the Change… button under Virtual Memory.
  5. Uncheck the box next to Automatically Manage paging file size for all drives.
  6. Select the second drive where the page file will be stored, choose either a fixed Custom size or System managed size, click Set then Ok.

To disable the page file completely just follow the above 1-5 steps, select No paging file, click Set then Ok.

8. Turn Off System Restore

This is a tweak I assume many SSD users will choose not follow, but you should. When irreversible problems occur System Restore can be a nice fallback, but if you have no important data that needs to be protected on your C: drive (you should be backing up externally anyway) I suggest you disable System Restore. Once System Restore has been turned off it will free up a few GB’s of space, reduce writes to your SSD, and allow you to avoid conflicts with TRIM that can lead to severe drops in SSD performance.

To turn of System Restore you must:

  1. Right-click on Computer and choose Properties.
  2. Navigate to System Protection in the left pane.
  3. Press the Configure button.
  4. Select the bubble next to Turn off system protection and click OK.

9. Use High Performance Power Settings

The power saving options in Windows can be useful for a notebook PC when you need that extra hour of battery life. In a desktop environment the high performance power plan should be used so none of your components are downclocked to lower speeds in a effort to lower power consumption. You can also enable garbage collection to run on your SSD when idle in the advanced power management settings by telling your drive to never turn itself off and and disabling Sleep.

  1. Go to Control Panel and click Power Options.
  2. Select the High performance plan. If high performance isn’t viewable, click Show additional plans to expand the entire list.
  3. Click Change plan settings next to the High performance plan.
  4. Now click Change advanced power settings
  5. Navigate to the Hard disk option and change Turn off hard disk after to Never (0 minutes).
  6. Navigate to the Sleep option and change Sleep after to Never (0 minutes) and click OK.

Disable Hibernation

This one will be a personal preference. If you actually need hibernation to function for the power saving or other reasons obviously just leave it be, but disabling it will free up a good chunk of precious storage capacity on your SSD, as hibernation uses approximately the same amount of space as the amount of RAM installed in the PC. If you have 16GB of RAM that is no small amount of space on most SSDs.

To disable Hibernate:

  1. Search for cmd and right-click the command prompt icon to select Run as administrator.
  2. Type powercfg -h off and press Enter.

Conclusion

You may not choose to try all of these suggested SSD tweaks and optimizations, but it’s important for you to, at the very least, install Windows onto your SSD in AHCI mode, verify TRIM is working properly, and disable scheduling of disk defragmentation. These steps will insure your SSD runs more efficiently with better performance and hopefully continues operating into the future with a longer lifespan.

Source: pchardwarehelp.com

  For permission content from this site must be hyperlinked when used!

Read more
3 Comments

Update Google Chrome (September 18, 2019)

The latest version fixes serious security flaws

Google’s latest update to the Chrome browser contains patches for vulnerabilities that, if exploited, could allow remote hijackers to take control over the user’s device. According to publicly available alerts, an attacker could run malicious code simply by tricking victims into just opening a specially crafted Web page on the affected Chrome browser. The security flaws affect Chrome for Windows and Mac. Google says it won’t disclose any further details until most users have updated their browsers.

To get the vulnerabilities patched, you need to update Google Chrome:

  • Simply restarting Chrome should suffice. After that, to make sure everything’s up to date, you can click the three stacked dots in the top right corner (called Customize and Control Google Chrome), then Help → About Google Chrome. If the number you see there is 77.0.3865.90 (or higher), then Chrome is up to date. If not, Chrome will start searching for available updates (you’ll see a spinning circle) and in a moment the number of the latest available version will be displayed; click Relaunch.

Source: Kaspersky Lab

For permission content from this site must be hyperlinked when used!

Read more
No Comments

Azərbaycanda yeniyetmələrin intiharında “Mavi balina” izi – Araşdırma [AZ]

İyunun 19-da Şəki rayonunun Oxut kənd sakini, 2005-ci il təvəllüdlü Elgün Kəmran oğlu Məmmədli özünü yaşadığı evin həyətyanı sahəsində ağacdan asaraq intihar edib. Bəzi iddialara görə, o, “Mavi balina” oynayıb və oyunun təsiri altında həyatına son qoyub.

Oxut kənd bələdiyyəsindən “Report”a bildirilib ki, intihar faktı ilə bağlı Şəki Rayon Prokurorluğunda araşdırma aparılır: “Hələ istintaq gedir. Tam dəqiq səbəb bilinməsə də, deyilənlərə görə, uşağın əlində çox vaxt telefon olub. Hansısa internet oyunu oynayırmış”.
Lakin E.Məmmədlinin intiharı ölkədə “Mavi balina” oyununun təsiri altında baş verdiyi güman olunan yeganə ölüm faktı deyil.

“Report”un əməkdaşı “Mavi balina”nın Azərbaycanda yayılmasının qarşısını almaq üçün tədbirlər görülüb-görülmədiyini araşdırıb.

Şübhəli intiharlar

Belə ki, 2017-ci il oktyabrın 15-də Şamaxının Xilmilli kəndində 16 yaşlı gənc özünü asıb. Gəncin “Mavi balina” oynadıqdan sonra intihar etdiyi iddia olunurdu.
Həmin ilin dekabrın 4-də Ağdaş rayonu Nehrəxəlilli kənd sakini, 7-ci sinif şagirdi İsmayıl Adıgözəlov yaşadığı evin həyətində yerləşən tövlədə özünü asaraq intihar edib. İntiharın adıçəkilən oyun səbəbəbindən baş verdiyi bildirilib.
2018-ci il iyunun 25-də Tovuz rayonunun Əlimərdanlı kənd sakini, 2004-cü il təvəllüdlü Heydər Mahmud oğlu Yusifovun da meyiti yaşadığı evin həyətində asılmış vəziyyətdə aşkar edilib. Atası övladının “Mavi balina” oynadığını və bu səbəbdən intihar etdiyini deyib.

2019-cu il fevralın 9-da Kürdəxanı qəsəbəsində 16 yaşlı Əli Quluzadə də özünü asaraq intihar edib. Yeniyetmənin valideynləri onun internetdə “Mavi balina” adlı oyun oynadığını bildiriblər.
Bəs psixoloji cəhətdən tam formalaşmamış, həyatın çətinliklərinə alışmamış yeniyetmələri intihara sürükləyən “Mavi balina” oyunu nədir?

Qeyri-rəsmi məlumatlara əsasən, “Mavi balina”nı daha çox 9-15 yaşlı uşaq və yeniyetmələr oynayır. Bu oyunu oynadıqdan sonra intihara sürüklənən şəxslərlə bağlı statistik göstəricilər “Mavi balina”ya daha çox yuxarıda qeyd olunan yaşda olan şəxslərin maraq göstərdiyini təsdiqləyir.

Oyun 50 təlimatdan ibarətdir. “Mavi balina” ilk dəfə 2013-cü ildə “VKontakte” sosial şəbəkəsində “ölüm qrupu” adlı bir qrup vasitəsilə yayılmağa başlayıb. Məqsədi gəncləri cəlb etməkdir. “Mavi balina” oynayanlara ilk mərhələdə yüngül işlər tapşırılır, sonra getdikcə tapşırıqlar çətinləşir. Sonuncu göstəriş isə intiharla bağlı olur. Bu oyun səbəbindən ilk intihar 2015-ci ildə reallaşıb.

Rusiyanın “Novoya” qəzetinin xəbərinə görə, təkcə 2015-ci ilin noyabr ayından 2016-cı ilin aprelinə qədər Rusiyada 130 gənc bu oyunun təsirindən intihar edib.
Qanun var, amma…

Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsindən “Report”a bildirilib ki, ölkədə uşaqların internet təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədilə silsilə tədbirlər həyata keçirilir. Qeyd olunub ki, “Uşaq hüquqları haqqında” qanunun 15-ci maddəsinə əsasən, uşaqların sağlamlığına və inkişafına ziyan vuran informasiyadan qorunması müvafiq qanunla tənzimlənir: “Dövlət Komitəsi bu sahədə çox aktivdir. Tərəfimizdən uşaq hüquqlarının müdafiəsi məqsədilə milli qanunvericilk təkmilləşdirilir, maarifləndirici tədbirlər keçirilir, təhlükəsizlik proqram sistemləri yaradılır.

Ötən il Dövlət Komitəsi tərəfindən hazırlanan “Uşaqların zərərli informasiyadan qorunması haqqında” qanun layihəsi Milli Məclis tərəfindən qəbul edilib və cənab Prezident tərəfindən imzalanıb. Qanun 2020-ci ildə qüvvəyə minəcək. Qanun layihəsində uşaqlar üçün zərərli informasiyanın növləri müəyyənləşdirilib. Uşaqlar arasında dövriyyəsi qadağan edilən informasiyaya zorakılığı və qəddarlığı təbliğ edən, cəmiyyət əleyhinə və hüquqazidd hərəkətləri, o cümlədən cinayətləri təbliğ edən, uşaqların həyat və təhlükəsizliyinə potensial təhlükə yaradan əməlləri təbliğ edən, ailə institutunu nüfuzdan salan, əxlaqdan kənar leksik (söyüş) məzmunlu, pornoqrafik xarakterli, qorxu məzmunlu, erotik məzmunlu informasiyalar aiddir. Uşaqlar arasında dövriyyəsi qadağan edilən informasiya məhsullarının uşaqların ola biləcəyi yerlərdə inzibati, texniki proqram və avadanlıq vasitələrinin tətbiq edilmədən yayılmasına yol verilmir”.

Hansı oyunlara filtr qoyulub?

Dövlət Komitəsindən bildirilib ki, bundan əlavə, bu sahədə bir çox layihələr həyata keçirilir: “Bunlardan biri də BMT-nin Uşaq Hüquqları Komitəsinin tövsiyələrinə əsasən, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi və Kapital Bankın birgə layihəsi çərçivəsində yaradılan www.kidsafe.az proqramıdır. Proqram təminatı uşaqların internet məkanında müdafiəsinə, valideynlərin uşaqların daxil olduğu elektron səhifələri və sorğuları haqqında məlumatlandırılmasına xidmət edir. Proqramda daxili 10000-dən çox pornoqrafik, ekstremist amillər, zorakılıq, spam və virus xarakterli və s. kimi filtrləmə məlumat bazası ilə tam formada qoruyucu funksiyası ilə təmin olunub. Eləcə də istifadəçi tərəfindən spesifik filtrləmə funksiyası da əlavə olunub.

Proqramda uşağın istifadəsi zamanı keylogger sistemi işə düşərək istifadə etdiyi vebsaytlar, proqramlar və sözlər kimi istənilən məlumatlar qeyd edilərək valideynə ötürülür. Kompüterə uzaqdan vaxt limiti təyin etmək kimi funskiyası da yüksək formada çalışır. Sistemdə əlavə olaraq boş vaxt modulundan irəli gələrək bloq sistemi də yaradılıb ki, valideynlər səhiyyə, psixoloji aspektlər, hüquqi maarifləndirmə, sual-cavab kateqoriyalar üzrə məlumatlar yerləşdirmək mümkündür. Uşaqlarımız kompüter istifadə edərkən həm özləri həm də kompüterlərdəki məlumatları üçün təhlükəsizlik baxımından risklər meydana gələ bilər. Uşaqlar pis niyyətli kəslər üçün asan hədəf ola bilər. Buna görə valideynlər internetdəki potensial təhlükələr mövzusunda məlumatlı olmalı və uşaqlarını bu mövzularda maarifləndirməlidirlər. Uşaqlar üçün onlayn təhlükələri və düzgün istifadəni “Valideyn-internet təhlükəsizlik və nəzarət” proqram təminatı vasitəsilə həyata keçirmək mümkündür”.
Dövlət Komitəsi bununla bağlı artıq məktəblərdə də maarifləndirmə işlərinə başlayıb: “Bakı şəhəri üzrə orta məktəbdə 8-11-ci sinif şagirdlərinin iştirakı ilə “Uşaqların zərərli informasiyalardan qorunması” mövzusunda təlimlər keçirilib. Təlimlər yeni tədris ili başlayandan sonra da yenidən davam etdiriləcək və təlimlərə şagirdlərlə bərabər valideynlər də cəlb ediləcək”.

Nazirlik: Bizdə mövcud deyil

Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyindən “Report”un sorğusuna cavab olaraq bildirilib ki, bundan öncə də “Mavi balina” adlı oyunla bağlı Nazirlik tərəfindən ictimaiyyətin məlumatlandırılması həyata keçirilib: “Mavi balina” adlı oyun hər hansı tətbiqetmə və ya internet informasiya ehtiyatı şəklində mövcud deyil. Bu yazışma yolu ilə yeniyetmələri əmrləri icra etməyə təhrik edən və ya maraq yaradan link formasında yayılan kontentdir. Belə ki, sosial şəbəkələrdə müəyyən “hashtag” və qruplar yaradılmaqla oyun idarəçi (admin) tərəfindən yönləndirilir. Artıq bir çox sosial şəbəkələr oyunla bağlı filtr tətbiq edir, müxtəlif dillərdə “mavi balina” adı altında yaradılan “hashtag”ları bloklayır. İnternet təhlükəsizliyi ilə bağlı Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin tapşırığına uyğun olaraq, həm “Aztelekom” MMC, həm də “Bakı Telefon Rabitəsi” MMC internet istifadəçilərini internet təhlükələrindən qorumaq üçün abunəçilərinə “Təhlükəsiz internet” xidməti təqdim edir. Bu filtrasiya xidməti vasitəsi ilə bütün yaş kateqoriyasına aid istifadəçilər təhlükəli məzmunlardan qoruna bilərlər. Geniş seçim imkanı təqdim edən xidmət sayəsində valideynlər azyaşlılara psixoloji zərər yetirə biləcək cinayətkarlıq, zorakılıq, irqçilik, diskriminasiya və ekstremizmi təbliğ edən oyun və filmlərin daxil olduğu resurslara nəzarət edə bilir. Xidmətə qoşulduqdan sonra təqdim olunmuş siyahıdan təhlükəli hesab edilən kontentləri “qara siyahı”ya daxil edərək, istifadəni məhdudlaşdırmaq mümkündür. Həmçinin istənilən zaman filtri deaktiv edərək, “qara siyahıya” daxil edilən resursu aktivləşdirmək də olar”.

NRYTN-dən bildirilib ki, məsələ ilə bağlı Nazirliyin tabeliyində fəaliyyət göstərən Elektron Təhlükəsizlik Xidməti valideynlərə yetkinlik yaşına çatmayan uşaqların internetdən, xüsusilə sosial şəbəkələrdən istifadəsinə nəzarət etməyi tövsiyə edir: “Eyni zamanda valideynlərin uşaqların psixoloji vəziyyətindəki neqativ istiqamətdə dəyişiklikləri nəzərə almaları və bu məsələyə xüsusi diqqət yetirmələri vacib hesab olunur. Uşaqların internetə valideynlərin də istifadə etdiyi kompüter üzərindən daxil olması məqsədəuyğundur. Bundan başqa, uşaqların istifadə etdiyi bütün elektron cihazlarda valideyn nəzarət ­­­sistemi üzrə alətlərin quraşdırılması vacibdir. Valideynlərə övladlarının “Mavi balina” oyununu oynadığını hiss etdikdə, ilk növbədə, bütün elektron qurğulardan internetə daxilolmanı dayandırmaq məsləhət görülür”.

Qanunvericilikdə boşluq var

Məsələ ilə bağlı “Report”a danışan hüquqşünas Asif Abdullayev Azərbaycan qanunvericiliyində özünü öldürmə həddinə çatdırmağa görə cinayət məsuliyyətinin nəzərdə tutulduğunu xatırladıb: “Amma “Mavi balina” oyununu (onu idarə edən cavabdeh şəxsləri) özünü öldürmə həddinə çatdırmaqda ittiham etmək üçün bəzi əsaslar olmalıdır. Belə ki, Cinayət Məcəlləsinin 125-ci maddəsi, şəxsin özünü öldürmə həddinə çatdırılmasına dair məsuliyyəti müəyyən edir. Həmin maddəyə əsasən, təqsirkardan maddi, xidməti və s. cəhətdən asılı olmuş zərərçəkmiş şəxsi onunla amansız rəftar etmə, onun ləyaqətini mütəmadi olaraq alçaltma, ona hədə-qorxu gəlmə yolu ilə özünü öldürmə və ya özünü öldürməyə cəhdi həddinə çatdırma üç ildən yeddi ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. Göründüyü kimi, Cinayət Məcəlləsinin 125-ci maddəsi “Mavi balina”nın əməllərinə uyğun gəlmir. Çünki burada hədə-qorxu, amansız rəftar etmə, ləyaqəti alçaltma kimi hallar mövcud deyil”.

Hüquqşünasın sözlərinə görə, “Mavi balina” haqqında internetdən məlumat əldə edib: “Oyunu idarə edən şəxslər öz qurbanlarına psixoloji təsir edərək onları özlərinə qəsd etməyə yönəldirlər. Azərbaycan qanunvericiliyində isə bununla bağlı cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutulmayıb. Düşünürəm ki, qanunvericilik hər zaman təkmilləşməli və sürətlə inkişaf edən texnologiyaya uyğun olmalıdır. Qanunvericilikdə özünü öldürməyə təhrik etmək, həvəsləndirmək, bu cür qərar qəbul etməyə təsir etmək də cinayət məsuliyyəti yaradan əməl kimi əks olunmalıdır. Uşaqların zərərli informasiyadan qorunması sahəsində ciddi addımlardan biri də, “Uşaqların zərərli informasiyadan qorunması” haqqında qanunun qəbul edilməsi olub. Qanun 2018-ci ilin oktyabr ayında qəbul edilsə də, 2020-ci ilin yanvarın 1-də qüvvəyə minəcək. Həmin qanunda bir sıra mühüm məsələlər öz həllini tapır. Misal üçün, həmin qanunda informasiyanın yaş meyarı üzrə məhdudlaşdırılması, uşaqların həyat və sağlamlığına təsir edən (həmçinin intihara yönəldən) informasiyanın dövriyyəyə buraxılmaması, qorxu məzmunlu informasiyanın məhdudlaşdırılması və bu kimi digər məsələlər öz əksini tapıb”.

A.Abdullayev bildirib ki, ümumiyyətlə, internet resursları üzərindən uşaqların həyat və sağlamlığına təhlükə yaradan resursların qarşısını almaq üçün təkcə hüquqi yanaşma kifayət ola bilməz: “Burada əsas meyar məsələnin texniki həllidir. Əsas hədəf uşaqlara mənfi təsir edə biləcək resursların vaxtında aşkar edilməsi və qarşısının alınmasıdır. Ümid edək ki, yaradılmış qanunvericilik bazası və müvafiq sahənin mütəxəssisləri uşaqların həyat və sağlamlığına təhlükə yarada biləcək halların qarşısını ala biləcək”.

Deputat günahı valideynlərdə görür

Milli Məclisin Elm və təhsil komitəsinin üzvü Sona Əliyeva “Report”a açıqlamasında bildirib ki, “Uşaqların zərərli informasiyadan qorunması” haqqında qanunda uşaqların təhlükəsizliyi ilə bağlı bütün məsələlər yer alıb: “Ümumiyyətlə, uşaqların internet oyunları oynamağına qarşıyam. Bu oyunlar uşaqları cəmiyyətdən, ailədən ayırır, onların sosiallaşmasının qarşısını alır. Üstəlik asılılıq yaradır ki, bu da gələcəkdə problemlərə gətirib çıxarır. Həmin oyunlar adrenalin yaratdığına görə uşaq böyüdükcə bu adrenalini başqa yerlərdə axtarır. Həmçinin təhsilin keyfiyyəti aşağı düşür.

O vurğulayıb ki, valideynlər uşaqları qorumaq sahəsində məsuliyyət hiss etməlidir və övladlarına limit, məhdudiyyət qoymalıdırlar: “Özləri sərbəst olsunlar deyə uşaqların əllərinə telefon, planşet verirlər. Bu olmaz. Konstitusiyada da yazılıb ki, övlad üçün məsuliyyəti ilk olaraq valideyn daşıyır: Daha sonra dövlət və digər orqanlar. Valideynin övladına qayğı göstərməsi və onu bütün zərərli təsirlərdən qoruması hüquqi və mənəvi borcudur”.

Psixoloqdan qadağa təklifi

Psixoloq Kəmalə Baxışın sözlərinə görə, bu oyuna, adətən, sosiallaşmamış, valideyn nəzarəti olmadan daim kompüter qarşısında olan 9-15 yaşlı uşaqlar cəlb oluna bilərlər: “Bunun qarşısını almaq üçün çox sadə bir yol var: uşaqlarına sərbəstlik verən, kompüterdən istifadəsinə mane olmayan valideynlər üçün “Valideyn nəzarəti və internet təhlükəsizliyi” (www.kidsafe.az) adlanan proqram var. Ondan istifadə edilməlidir. Bu oyun rahatlıqla tapılan bir oyun deyil. O, uşaqlarda asılılıq yaradır. Valideynlər uşaqlarında özünəqapanma, harasa getmək istəyinin olmamasını, hərəkətlərində dəyişiklik müşahidə edərlərsə, diqqətli olmalı və nəzarəti artırmalıdırlar”.

Onun fikrincə, 16-18 yaşına qədər yeniyetmələr heç bir şəbəkədə iştirak etməməlidir: “Valideyn kompüterdə övladının hansı şəbəkələrə girməsi, istifadə etməsinə tarixçədən baxa bilərlər. Bəzən uşaqlara kasetlərdə disklərdə oyunlar satılır. Həmin vasitələrdə də “Mavi balina” oyununa çıxışlar ola bilər. Valideyn özü övladının baxdığı oyunlara, videolara özü tam baxdıqdan və təhlükəsizliyinə əmin olduqdan sonra uşağa icazə verə bilər”.

Mənbə: Sonxeber.az

Saytın məlumatlarından istifadə edərkən link ilə istinad mütləq vacibdir

Read more
1 Comment